波斯语基础语法汇总
1．字母和读音
波斯和阿拉伯字母基本相同，但是增加了پ，چ，ژ，گ四个字母。写法上有几个地方和阿拉伯文有些许差异，比如“ک”的词末型写作“ک”不写“ك”；在字母表里，波斯文的“و”在“ﻩ”之前，阿拉伯文正好相反。有了这几点基本能从文字上辨别两种语言。
波斯语和阿拉伯语是两种截然不同的语言，文字相似但语音体系相差甚远，很多在阿拉伯语中读音不同的字母在波斯语里完全相同，比如：ذ、ز、ظ三个字母在波斯里都念[z]，阿拉伯语里它们分别念作ظ[ðˤ]，ز[z]，ذ[ð]。波斯语在使用阿拉伯文的时候并未在元音表示上有所创新，也就是说从文字上依然很难判断所含元音是什么，比如：“در”读作“dar”意为门，读作“dor”意为珍珠；“دق”读“daghgh”意为敲打，读“deghgh”则意为衰弱。
2.名词
波斯语名词有不定指、数、耶扎菲三种语法范畴。
2.1 名词的定指和不定指
波斯语的名词有定指和不定指之分，名词原形就是定指，表示不定指时需要在其后加ی。不定指表明“某一个”或“某一类中的一个”。
例：زبان-زبانی一种语言，میز-میزی一张桌子，جا-جایی某个地方
2.2复数
波斯语的名词可分为可数和不可数两类，可数名词又可分为有生命和无生命。无生命名词通常加ها ，有生命名词一般加آن。ها 在书写上即可以同名词连写，也可以分写。如：زبان ها=زبانها许多语言，但以ه结尾的词变为复数时ها要与其分写。آن通常与名词连写，如：دهقان-دهقانان农民们。
由于波斯语中有大量阿拉伯语词汇，波斯语除了借用这些词的单数形态外，复数形态也一并借入，因此这类外来语的复数是不规则的。如：
مترجم-مترجمین译员们
شخص-اشخاص人们
کلمە-کلمات许多单词
2.3耶扎菲结构
耶扎菲(اضافە)是波斯语中很有特色的语法形态，主要为了表示名词与名词之间的关系。耶扎菲读音为短元音[e],加在被修饰语之后。波斯语中修饰语和被修饰语的语序为修饰语在后，被修饰语在前。主要功能如下：
1)表示所属
کتابهای شاگرد 小学生的书
کار دانشجویان 大学生的工作
میز من 我的桌子
2)构成名词短语
خلیج پارس 波斯湾
چای سبز 绿茶
3)形容词修饰名词
لباس آبی 蓝色的衣服
هوای خوب 好天气
2.4领属性人称
波斯语种表示领属性关系的人称除了可以用耶扎菲结构，也可以用一种与名词连写的短式。
1sg م 1pl ما
2sg ت 2pl شما
3sg ش 3pl آنها
例子：میز من=میزم، میز تو=میزت، میز او=میزش...
3.形容词
形容词置于名词后起修饰作用，被修饰的名词带有耶扎菲结构。
کتاب خوب 好书
صندلی چرمی 皮椅子
注意，پیر“（人）老的”一般置于名词مرد（男人）和زن（女人）前，且无需耶扎菲连接。پیر مرد老翁，پیر زن老妇。
波斯语的形容词有比较级和最高级，比较级是在原形上加تر，最高级是在比较级上加ین。
例子：
大的：بزرگ-بزرگتر-بزرگترین
有用的：مفید-مفیدتر-مفیدترین
难的：مشکل-مشکلتر-مشکلترین
4.代词
4.1.主语代词
1sg من 1pl ما
2sg تو 2pl شما
3sg او 3pl ایشان
آن它(无生命)，آنها它们/他们
4.2.直接宾语人称代词
1sg مرا 1pl ما را
2sg ترا 2pl شما را
3sg او را 3pl ایشان را
آن را، آنها را
这些形态就是主语人称代词加宾语助词را，只是单数第一、二人称的形态有些变化。
4.3.指示代词
این،آن،اینها،آنها
这，那，这些，那些
5.动词
波斯语动词形态丰富，时态主要分为过去和非过去，变位词干根据时态的不同有现在词干和过去词干两种形态。
5.1.不定式
动词不定式以دن،تن结尾，如：خواندن读，کشتن杀。
不定式可做名词使用，如：
برای بچەها خواندن آسان نیست. 阅读对孩子们来说不容易。
خواندن را بسیار دوست دارد. 她很喜欢阅读。
当不定式有直接宾语时需要用耶扎菲连接。如：
برای جواندنِ روزنامە وقت ندارم. 我没时间读报。
بە دیدنٍ آنها رفتیم. 我们去见了他们。
5.2.动词的人称
第一套：م،ی،-،یم،ید،ند
第二套：م،ی،د،یم،ید،ند
第一套人称词尾中单数第三人称为零词尾。
5.3.动词的词干
过去时词干：原形去掉نَ,如：خواندن-خواند، آمدن-آمد، کشتن-کشت، ساختن-ساخت
现在时词干：现在时词干分为规则和不规则两类，规则动词又根据词尾分成几个小类。
规则动词（小部分）：
1)ندن结尾动词将دن去掉，خواندن-خوان، راندن-ران
2)ادن،یدن结尾动词将结尾全部去掉，افتادن-افت، ایستادن-ایست
3)一些تر结尾的动词也将结尾全部去掉，کشتن-کش، بافتن-باف
不规则动词（大部分动词）：
دادن-ده给，آفریدن-آفرین创造，دیدن-بین看，فرمودن-فرما命令，بردن-بر拿，فروختن-فروش卖
5.4.动词的时态
1）一般过去时: 过去时词干+第一套人称
例子：خواندم، خواندی، خواند، خواندیم، خواندید، خواندند
否定式在前加نَ
用例：او را دیدم. 我看见了他。
2）一般现在时：现在时标志می+现在时词干+第二套人称
例子：می خوانم، می خوانی، می خواند، می خوانیم، می خوانید، می خوانند
否定式在前加نٍ
用例：چرا می چندید؟ 你们在笑什么？
3）不定过去时：现在时标志می+一般过去时
用例：
آن وقت تاریج می آموخت. 那时她在教历史。
روزنامە را می خواندم کە او رسید. (那时)他来的时候我正在看报。
4）假定式现在时：将一般现在时的می换成ب。
5）现在完成时：过去分词+系动词的现在时短式
过去分词的构成是过去时词干+ە。如：رسید-رسدە، کرد-کردە
系动词的现在时短式：
م/ام، ی/ای، ست/است، یم/ایم، ید/اید، ند/اند
用例：رسیدە اند. 他们已经来了。
ماشین نیامدە است؟ 车还没来吗？
6）过去完成时：过去分词+系动词的过去时
系动词的过去时形态：
بودم، بودی، بود، بودیم، بودید، بودند
用例：چند وقت پیش رسیدە بودیم. 他们已经来过。
7）一般将来时：助动词خواستن（想）的现在时+现在时词干。
خواستن的现在时：خوام، خواهی، خواهد، خواهیم، خواهید، خواهند
5.5.被动态
波斯语的被动态由过去分词+شدن（变成）的各种变位形式构成。
用例：
过去时：نامە نوشتە شد. 信写完了。
现在时：نامە نوشتە می شد. 信正在写。
将来时：نامە نوشتە شدە است. 信将写。
6.介词
波斯语有大量前置介词，形态上有单一和复合两种，以下列举一些常用单一介词。
در ایران زندگی می کنیم. 我们住在伊朗。
جز من کسی نیست. 除我之外没别人。
با آنها رفتم. 我和他们一起去。
دیروز بە شهر رسید. 昨天他去了镇上。
از مان نام و نشانیم را پرسیدند. 他们问了我的姓名和地址。
一些复合介词：
پیش از/قبل از在……前， بعد از/پس از在……后， راجع بە关于、涉及到， بە سبب/برای اینکە因为， در صورت在……情况下
另有不少带耶扎菲的介词：
برای为了， روی在上，جلوی/پیش在前， داجل在内，سر在顶上，بین之间， زیر低于，پشت在后， عقب在后
7.一些常用不规则动词词干
آزمودن-آزما-检验
آفریدن-آفرین-创造
افزودن-افزا-增加
آمدن-آ-来
آموختن-آموز-教
آمیختن-آمیز-混合
انداختن-انداز-扔
آوردن-آور/آر-带来
آویختن-آویز-吊起
باختن-باز-丢失
بردن-بر-带走
بستن-بند-系
بودن-باش-存在
پالودن-پالا-过滤
پختن-پز-烹调
پذیرفتن-پذیر-接收
پرداختن-پرداز-付
پیمودن-پیما-量
پیوستن-پیوند-加入
تافتن-تاب-卷曲
توانستن-توان-能够
جستن-جو-查找
جستن-جە-跳跃
چیدن-چین-收集
خاستن-خیز-起来
خواستن-خواه-想要
دادن-ده-给
داشتن-دار-有
دانستن-دان-知道
دیدن-بین-看见
رفتن-رو-去
زدن-زن-揍
ساختن-ساز-做
شایستن-شاید-也许
شدن-شو-成为
شستن
上述语法由sajjad老师提供，感谢老师。